Zamówienia sektorowe - jak zgodnie z najnowszymi przepisami prowadzić postępowania i konstruować umowy.

Jak w praktyce realizować zamówienia publiczne w 2023 r. bez ryzyka błędów i nieprawidłowości zgodnie z najnowszymi przepisami i orzecznictwem?

Zamówienia publiczne w urzędach pracy. Praktyka prowadzenia postępowań w 2023 r. z uwzględnieniem specyfiki i zagrożeń branży.

Specjalista ds. Zamówień Publicznych w 2023 roku - praktyczny kurs z ćwiczeniami i case study na podstawie orzecznictwa i wyników kontroli.

Maraton Prawa zamówień publicznych - kurs doskonalący wdrażanie zmian w praktyce

Specjalista ds. Zamówień Publicznych w 2023 roku - praktyczny kurs z ćwiczeniami i case study na podstawie orzecznictwa i wyników kontroli

Udzielanie zamówień publicznych w instytutach badawczych i uczelniach. Najnowsze orzecznictwo i sprawdzone rozwiązania

Praktyczne Zamówienia Publiczne - ćwiczenia, case study, orzecznictwo na podstawie błędów z wyników kontroli i z uwzględnieniem klauzul waloryzacyjnych

Zamówienia publiczne w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa - warsztaty na podstawie orzecznictwa, opinii i wyników kontroli

Zamówienia publiczne w branży sektorowej z uwzględnieniem zamówień regulaminowych - na podstawie najnowszych zmian w umowach i orzecznictwa KIO

Rejestr umów zawieranych przez jednostki sektora finansów publicznych

Certyfikowany Kurs na Specjalistę ds. Zamówień publicznych

Największe błędy wykonawców składających oferty w przetargach - o czym pamiętać przed, w trakcie i po sporządzeniu umowy

Zamówienia z wolnej ręki - jak stosować tryb w praktyce na podstawie ćwiczeń, case study i wniosków z orzecznictwa

W dniu 24 lutego 2022 r. doszło do niedopuszczalnego i bezprawnego ataku wojsk Federacji Rosyjskiej na Ukrainę, który na mocy prawa międzynarodowego stanowi akt agresji. W następnych dniach organy Unii Europejskiej podjęły szereg decyzji skutkujących przyjęciem szerokiego zakresu sankcji stanowiących odpowiedź na tą sytuację.&nbsp;Z uwagi na to, że część wydanych przepisów wymagała wdrożenia regulacjami na poziomie krajowym, uchwalona została ustawa sankcyjna*, która weszła w życie z dniem 16 kwietnia 2022 r.&nbsp;Ustawa sankcyjna wdraża 4 rodzaje sankcji:1) środki określone w art. 2 ust. 1–3 rozporządzenia 765/2006,2) środki określone w art. 2 i art. 9 rozporządzenia 269/2014,3) wykluczenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu prowadzonego na podstawie ustawy Pzp, oraz4) wpis do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany.&nbsp;Nas interesuje najbardziej sankcja nr 3 - odnosząca się do zamówień publicznych. Temat spróbuję przybliżyć Państwu w niniejszym artykule.&nbsp;KTO PODLEGA WYKLUCZENIU Z POSTĘPOWANIA O UDZIELENIE ZAMÓWIENIA PUBLICZNEGO LUB KONKURSU?Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy sankcyjnej, z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu prowadzonego na podstawie ustawy Pzp wyklucza się:1) wykonawcę oraz uczestnika konkursu wymienionego w wykazach określonych w rozporządzeniu 765/2006 i rozporządzeniu 269/2014 albo wpisanego na listę sankcyjną;2) wykonawcę oraz uczestnika konkursu, którego beneficjentem rzeczywistym jest osoba wymieniona w wykazach określonych w rozporządzeniu 765/2006 i rozporządzeniu 269/2014 albo wpisana na listę sankcyjną lub będąca takim beneficjentem rzeczywistym od dnia 24 lutego 2022 r., o ile została wpisana na listę na podstawie decyzji w sprawie wpisu na listę rozstrzygającej o zastosowaniu środka o wykluczeniu z postępowania;3) wykonawcę oraz uczestnika konkursu, którego jednostką dominującą jest podmiot wymieniony w wykazach określonych w rozporządzeniu 765/2006 i rozporządzeniu 269/2014 albo wpisany na listę sankcyjną lub będący taką jednostką dominującą od dnia 24 lutego 2022 r., o ile został wpisany na listę na podstawie decyzji w sprawie wpisu na listę rozstrzygającej o zastosowaniu środka o wykluczeniu z postępowania.&nbsp;Decyzje w sprawach wpisu na listę sankcyjną oraz wykreślenia z niej wydaje minister właściwy do spraw wewnętrznych. Lista dostępna jest pod adresem internetowym https://www.gov.pl/web/mswia/lista-osob-i-podmiotow-objetych-sankcjami.&nbsp;W czwartej kolumnie listy określono zastosowane wobec osoby/podmiotu rodzaje sankcji. Jeżeli występuje tam zapis „wykluczenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu”, to oznacza, że ta sankcja jest wobec wymienionej osoby/podmiotu stosowana.&nbsp;Niezależnie od tego kto jest wpisany na naszą krajową listę sankcyjną, wykluczeniu podlegać będą także Wykonawcy, będący osobami fizycznymi wymienionymi w wykazach unijnych (wynikających z rozporządzeń 765/2006 i 269/2014), a także wykonawcy powiązani z tymi osobami.&nbsp;&nbsp;JAK WERYFIKOWAĆ BRAK PODSTAW WYKLUCZENIA Z POSTĘPOWANIA O UDZIELENIE ZAMÓWIENIA PUBLICZNEGO LUB KONKURSU WYNIKAJĄCYCH Z USTAWY SANKCYJNEJ?W przypadku postępowań lub konkursów prowadzonych na podstawie przepisów ustawy Pzp, weryfikacja braku podstaw wykluczenia winna być dokonywana standardowo, t.j. na analogicznych zasadach jak ocena braku podstaw wykluczenia określonych w art. 108 lub 109 ustawy Pzp. Przypomnijmy sobie te zasady.&nbsp;Postępowanie o udzielenie zamówienia o wartości mniejszej niż progi UE&nbsp;Zgodnie z art. 273 ust. 1 ustawy Pzp w postępowaniu o udzielenie zamówienia o wartości mniejszej niż progi UE, zamawiający może żądać (a więc nie ma takiego obowiązku) podmiotowych środków dowodowych na potwierdzenie braku podstaw wykluczenia.&nbsp;Stąd - w odniesieniu do postępowań o zamówienie o wartości mniejszej niż progi UE - weryfikacja braku podstaw wykluczenia z postępowania może być dokonywana w oparciu o dwa modele:prosty: wyłącznie na podstawie oświadczenia, o którym mowa w art. 125 ust. 1 ustawy Pzp lubunijny: na podstawie oświadczenia, o którym mowa w art. 125 ust. 1 ustawy Pzp oraz na podstawie podmiotowych środków dowodowych.&nbsp;W trybie podstawowym, oświadczenie, o którym mowa w art. 125 ust. 1 ustawy Pzp każdy wykonawca dołącza do oferty składanej w odpowiedzi na ogłoszenie o zamówienie. W trybie partnerstwa innowacyjnego składa je wraz z wnioskiem o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. W trybie negocjacji bez ogłoszenia, oświadczenie o niepodleganiu wykluczeniu składa się wraz z ofertą, a w trybie zamówienia z wolnej ręki - przed udzieleniem zamówienia.Wybierając model prosty Zamawiający żąda w dokumentach zamówienia od każdego wykonawcy złożenia oświadczenia o braku podstaw wykluczenia. To wszystko. Stąd potoczna nazwa „model prosty”. Dobrą praktyką jest załączanie do dokumentów zamówienia wzoru takiego oświadczenia.&nbsp;W modelu unijnym, Zamawiający wymaga złożenia przez każdego wykonawcę oświadczenia o braku podstaw wykluczenia, a od wykonawcy, którego oferta zostanie oceniona najwyżej - podmiotowych środków dowodowych.Żaden przepis (ani ustawy sankcyjnej, ani ustawy Pzp) nie określa rodzajów środków dowodowych służących ocenie braku występowania podstaw wykluczenia, o których mowa w art. 7 ust. 1 ustawy sankcyjnej. Pojawia się wręcz wątpliwość, czy w odniesieniu do zamówień klasycznych w ogóle wolno zamawiającemu żądać jakichkolwiek podmiotowych środków dowodowych w celu oceny braku podstaw wykluczenia poza katalogiem środków określonych w przepisach rozporządzenia Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii w sprawie podmiotowych środków dowodowych oraz innych dokumentów i oświadczeń, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy? Lektura przepisów ustawy Pzp prowadzi bowiem do wniosku, iż jedynie w odniesieniu do zamówień sektorowych (por. art. 393 ust. 1 pkt 3) ustawy Pzp) zamawiający może żądać przedstawienia także innych podmiotowych środków dowodowych niż określone w przepisach w/w rozporządzenia, jeżeli jest to niezbędne do oceny braku podstaw wykluczenia.&nbsp;Urząd Zamówień Publicznych widzi jednakże prawną możliwość żądania podmiotowych środków dowodowych niewymienionych w rozporządzeniu. Na stronie internetowej Urzędu zamieszczona została odpowiedź następującej treści: „Weryfikacji braku zaistnienia podstawy wykluczenia, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego w stosunku do wykonawcy zamawiający może dokonać za pomocą wszelkich dostępnych podmiotowych środków dowodowych. Podmiotowym środkiem dowodowym służącym wykazaniu braku podstaw do wykluczenia na podstawie art. 7 ust. 1 ww. ustawy przykładowo może być: oświadczenie własne wykonawcy o braku postaw do wykluczenia na ww. podstawie prawnej, odpis lub informacja z KRS lub CEIDG, roczne skonsolidowane sprawozdanie finansowe albo jego część, sprawozdanie zarządu z działalności jednostki albo jego część (z których to dokumentów finansowych dowiadujemy się kto jest jednostką dominującą w rozumieniu ustawy o rachunkowości), informacja z Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych, informacja z wykazów określonych w rozporządzeniu 765/2006 i rozporządzeniu 269/2014, a także informacja z listy rozstrzygającej o zastosowaniu środka, o którym mowa w art. 1 pkt 3 ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego.” I tego będziemy się trzymać.&nbsp;Decydując się na żądanie podmiotowych środków dowodowych należy mieć na względzie treść art. 127 ust. 1 (pow. progów UE) i art. 274 ust. 4 ustawy Pzp (pon. progów UE), zgodnie z którymi zamawiający nie wzywa do złożenia podmiotowych środków dowodowych, jeżeli może je uzyskać za pomocą bezpłatnych i ogólnodostępnych baz danych, o ile wykonawca wskazał w oświadczeniu wstępnym dane umożliwiające dostęp do tych środków. Powyższe może mieć zastosowanie w szczególności wobec takich podmiotowych środków dowodowych jak informacja z listy sankcyjnej bądź unijnych wykazów, odpis lub informacja z KRS lub CEIDG, czy informacja z Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych.&nbsp;Postępowanie o udzielenie zamówienia o wartości równej i większej niż progi UE&nbsp;W postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego o wartości równej lub większej niż progi UE obowiązuje nakaz żądania podmiotowych środków dowodowych na potwierdzenie braku podstaw wykluczenia, a więc odpada model prosty [por. art. 124 pkt 1) ustawy Pzp].&nbsp;Zamawiający najpierw musi zatem żądać od Wykonawców złożenia wraz z ofertą oświadczenia, o którym mowa w art. 125 ust. 1 ustawy Pzp, a następnie - od wykonawcy, którego oferta została najwyżej oceniona - podmiotowych środków dowodowych.&nbsp;Inaczej może to wyglądać w trybie przetargu nieograniczonego, w którym zamawiający zastosuje procedurę odwróconą (art. 139 ustawy Pzp). W takim przypadku wykonawca nie jest zobowiązany do złożenia wraz z ofertą oświadczenia, o którym mowa w art. 125 ust. 1 ustawy Pzp, jeżeli zamawiający przewidział w SWZ możliwość żądania tego oświadczenia wyłącznie od wykonawcy, którego oferta została najwyżej oceniona. Wówczas oświadczenie o braku podstaw wykluczenia składa tylko ten wykonawca.&nbsp;Podstawy wykluczenia określone w art. 7 ust. 1 ustawy sankcyjnej są tzw. podstawami wykluczenia wyłącznie o charakterze krajowym, a więc oświadczenie w tej sprawie wykonawca składa na formularzu jednolitego europejskiego dokumentu zamówienia w części III. D.Jakich podmiotowych środków dowodowych może żądać zamawiający od wykonawcy, którego oferta zostanie najwyżej oceniona? Powtarzając za opinią UZP: wszelkich dostępnych (vide wyżej). A jaki może być najprostszy podmiotowy środek dowodowy egzekwowany przez zamawiającego? Może nim być oświadczenie własne wykonawcy o aktualności informacji zawartych w oświadczeniu, o którym mowa w art. 125 ust. 1 ustawy Pzp w zakresie podstaw wykluczenia z postępowania określonych w art. 7 ust. 1 ustawy sankcyjnej.Nie taki zatem diabeł straszny, jak go malują.&nbsp;Należy pamiętać, iż w odniesieniu do postępowań o zamówienie o wartości równej lub wyższej niż progi unijne występuje dodatkowy obowiązek stosowania sankcji wynikających z art. 5k rozporządzenia 833/2014 polegających na zakazie udzielania lub dalszego wykonywania wszelkich zamówień publicznych lub koncesji przez wykonawców rosyjskich bądź angażujących do realizacji zamówienia takie podmioty powyżej określonego poziomu wartości zamówienia. Sankcje te obowiązują niezależnie od tych wynikających z naszej krajowej ustawy sankcyjnej. Tematykę praktycznego stosowania art. 5k rozporządzenia 833/2014 omówię w osobnym artykule.&nbsp;Postępowanie o udzielenie zamówienia o wartości mniejszej niż kwoty określone w art. 2 ust. 1 ustawy Pzp lub z wyłączeniem stosowania tej ustawy&nbsp;W art. 7 ust. 9 ustawy sankcyjnej postanowiono, iż przepisy art. 7 ust. 1–8 tejże ustawy stosuje się do postępowania zmierzającego do udzielenia zamówienia publicznego oraz konkursów o wartości mniejszej niż kwoty określone w art. 2 ust. 1 ustawy Pzp lub z wyłączeniem stosowania tej ustawy. A zatem obowiązek wykluczenia wykonawcy na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy sankcyjnej znajduje również zastosowanie do udzielania zamówień o wartości mniejszej niż 130 000 złotych, a także do zamówień sektorowych oraz zamówień w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa o wartości mniejszej niż progi UE (t.j. zamówień, do udzielania których nie mają zastosowania przepisy ustawy Pzp).Czy to oznacza, iż np. robiąc zakupy w sklepie spożywczym za 100 złotych, zamawiający ma prosić kasjerkę o złożenie oświadczenia o niepodleganiu wykluczeniu z postępowania na podstawie ustawy sankcyjnej? Nic z tych rzeczy. Ustawodawca zaznaczył, że przepisy o wykluczaniu wykonawców mają zastosowanie do postępowania zmierzającego do udzielenia zamówienia publicznego lub konkursów. Ustalmy zatem czym jest omawiane „postępowanie”. Najprościej jest się w tym zakresie odnieść do definicji postępowania o udzielenie zamówienia publicznego określonej w art. 7 pkt 18) ustawy Pzp. Przez „postępowanie o udzielenie zamówienia” rozumie się postępowanie wszczynane przez przekazanie albo zamieszczenie ogłoszenia, przekazanie zaproszenia do negocjacji albo zaproszenia do składania ofert, prowadzone jako uporządkowany ciąg czynności, których podstawą są warunki zamówienia ustalone przez zamawiającego, prowadzące do wyboru najkorzystniejszej oferty lub wynegocjowania postanowień umowy w sprawie zamówienia publicznego, kończące się zawarciem umowy w sprawie zamówienia publicznego albo jego unieważnieniem, z tym że zawarcie umowy w sprawie zamówienia publicznego nie stanowi czynności w tym postępowaniu.&nbsp;„Uporządkować” to doprowadzić coś do porządku, ułożyć coś według pewnych kryteriów (internetowy słownik języka polskiego PWN). A zatem obowiązek wykluczania wykonawców występuje wówczas, gdy podstawą zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego (niekoniecznie umowy w formie pisemnej, ale każdej umowy) będzie sformalizowany tryb, w zakresie którego można wyodrębnić, m.in. sposób wszczęcia (przez ogłoszenie, zaproszenie do negocjacji lub zaproszenie do składania ofert), oraz ustalone przez zamawiającego warunki zamówienia. Definicji „postępowania” nie będzie zatem odpowiadać zakup towaru bezpośrednio w sklepie (w tym internetowym). O tym kiedy należy wszcząć i przeprowadzić sformalizowane postępowanie o udzielenie zamówienia decyzuje zwykle akt kierownictwa wewnętrznego (jak np. regulamin udzielania zamówień publicznych niepodlegających przepisom ustawy Pzp).&nbsp;W jaki sposób należy stosować przepisy o wykluczeniu wykonawców z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, do którego nie mają zastosowania przepisy ustawy Pzp?Po pierwsze należy zauważyć, iż oczywiście nie są w tym przypadku obowiązkowe sposoby weryfikacji podstaw wykluczenia wynikające z przepisów ustawy Pzp, w szczególności Zamawiający nie złamie prawa, gdy nie będzie żądał wraz z ofertą oświadczenia, o którym mowa w art. 125 ust. 1 ustawy Pzp czy podmiotowych środków dowodowych. Jeżeli takie oświadczenie lub podmiotowe środki dowodowe byłyby żądane, to nie muszą być one składane w formie przewidzianej w przepisach ustawy Pzp oraz aktów wykonawczych wydanych na jej podstawie (t.j. pod rygorem nieważności w formie pisemnej, czy postaci elektronicznej opatrzonej podpisem zaufanym lub podpisem osobistym).&nbsp;Wydaje się, iż najprościej jest - analogicznie do postępowań o udzielenie zamówienia prowadzonych na podstawie ustawy Pzp - zażądać od wykonawców złożenia wraz z ofertą oświadczenia o niepodleganiu wykluczeniu na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy Pzp. Oświadczenie takie może być składane w dowolnej formie, nawet dokumentowej. Niewykluczone jest także żądanie takiego oświadczenia w formie ustnej, z której to czynności urzędnik sporządzi notatkę służbową. Bądź w ogóle odstąpienie od żądania jakichkolwiek oświadczeń od wykonawcy i weryfikowanie braku podstaw wykluczenia we własnym zakresie poprzez analizę informacji zawartych w unijnych wykazach, liście sankcyjnej, czy centralnym rejestrze beneficjentów rzeczywistych. Zamawiający ma zatem swobodę w zakresie wyboru właściwej ścieżki postępowania mającej na celu niedopuszczenie do udzielenia zamówienia publicznego wykonawcy objętemu sankcjami.&nbsp;* ustawa z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego (t. j.: Dz. U. z 2023 r., poz. 129)

Jak stosować ustawę sankcyjną?